Stronę tą wyświetlono już: 60 razy

Obiekty na mapie

Krzystkowice, obecnie część Nowogrodu Bobrzańskiego w województwie lubuskim, kryją w sobie pozostałości po jednym z największych kompleksów fabrycznych III Rzeszy. W latach 1940-1945 funkcjonowała tu fabryka materiałów wybuchowych, znana jako DAG Christianstadt, należąca do koncernu Dynamit Aktien Gesellschaft (DAG), założonego przez Alfreda Nobla.

Powstanie i struktura fabryki

Budowę zakładu rozpoczęto w 1940 roku, a już w 1941 roku ruszyła produkcja. Fabryka zajmowała imponujący obszar około 24,4 km², co czyniło ją większą od podobnego zakładu w Bydgoszczy. Teren otoczony był 17-kilometrowym ogrodzeniem z 18 wieżami strażniczymi. Na potrzeby transportu surowców i produktów wybudowano własną infrastrukturę kolejową z bocznicami oraz sieć dróg wewnętrznych.

Produkcja i technologia

Zakład specjalizował się w produkcji heksogenu, nitroguanidyny oraz innych materiałów wybuchowych, w tym prochu nitrocelulozowego. Wytwarzano tu również saletrę i zatężano kwas azotowy. Fabryka posiadała jednostki do napełniania pocisków, bomb i granatów, co czyniło ją kluczowym elementem niemieckiego przemysłu zbrojeniowego. Budynki wznoszono metodą szkieletową z żelbetu, z lekkimi, przeszklonymi ścianami z cegły, które w razie eksplozji miały minimalizować uszkodzenia konstrukcji.

Pracownicy i warunki pracy

Do pracy w fabryce Niemcy ściągnęli robotników z różnych krajów okupowanej Europy, w tym z Belgii, Francji, Czechosłowacji, Holandii i Jugosławii. Znaczną grupę stanowili Polacy - szacuje się, że było ich około 5 tysięcy. Łącznie przez obóz pracy przewinęło się od 20 do nawet 40 tysięcy osób. Warunki były trudne, a wielu robotników poniosło śmierć z powodu wyczerpania, chorób czy wypadków przy pracy.

Koniec wojny i powojenne losy fabryki

Pod koniec II wojny światowej, w 1945 roku, fabryka została opuszczona przez Niemców. Po wojnie teren zakładu był stopniowo demontowany, a wiele urządzeń wywieziono jako reparacje wojenne. Część obiektów przejęły polskie przedsiębiorstwa chemiczne, jednak większość budynków popadła w ruinę. Obecnie teren dawnej fabryki porasta las, a pozostałości infrastruktury stanowią atrakcję dla miłośników historii i eksploracji urbanistycznej.

Znaczenie historyczne i współczesne

DAG Christianstadt była jednym z największych i najważniejszych zakładów produkujących materiały wybuchowe dla Wehrmachtu. Jej rozmiar i zaawansowanie technologiczne świadczą o skali niemieckiego przemysłu zbrojeniowego w okresie II wojny światowej. Dziś ruiny fabryki przypominają o mrocznej historii tego miejsca i są celem wycieczek edukacyjnych oraz badań historycznych.

Warto zaznaczyć, że podobne zakłady DAG istniały również w innych miejscach, m.in. w Bydgoszczy (DAG Fabrik Bromberg), gdzie obecnie funkcjonuje muzeum Exploseum, prezentujące historię produkcji materiałów wybuchowych w czasie II wojny światowej.